JİNEOLOJİNİN YÖNTEMLERİ

Kadın gerçeğinden yoksun bir araştırma yöntemi, kadını merkezine almayan bir eşitlik ve özgürlük mücadelesi hakikate erişemez, eşitlik ve özgürlüğü sağlayamaz’’ (Abdullah Öcalan)

Kavram olarak yöntem, amaçlara ilişkin sonuca en kestirmeden götüren yol, alışkanlık ve sağduyulu yaklaşım biçimlerini anlatır. Uzun denemelerden sonra belirlenmesi, ilgili yol alıcıları için vazgeçilmezdir.

Erkek egemen akıl yaşamla bağı olan her alanda kendi yöntemini kurmuş ve bunu tek geçerli yol kılmıştır. Jineoloji için temel sorunlardan biri de budur. Bu sabitliği kıracak bir yöntem zenginliği ve yorum kapasitesine ulaşmak. Jineoloji yöntemlerini kadın doğasının değişkenliği, kadındaki akışkan, form kazanmayan enerji, kadın biyolojisindeki döngüsellik, kadının duygusal zekasından yola çıkarak belirleyecek.

Jineoloji yaşam-kadın, doğa-kadın, toplumsal-doğa- kadın özdeşliğine dayalı olarak kadını, yarattığı kültürü, bu kültürün tarihsel topluma yansımasını inceleyerek yola çıkıyor. Kadın tanımının ve onun etrafında oluşan tüm kurum, yapı ve kavramların yaşadığı dönüşümün nedenleri, kaynakları ve sonuçlarını toplumsal tarihin başından bugüne dek bütünlüklü bir şekilde ele almak istiyor. Kısaca ifade edersek; Ortadoğu coğrafyasında kadın etrafında şekillenen yaşam, direniş ve bunun karşısında inşa edilmek istenen kölelik sisteminin hangi yöntemlere dayandığını açığa çıkarmak istiyor. O zaman tüm sosyal bilimlerde olduğu gibi jineolojide de yöntem esas oluyor.

Kadına dayalı araştırma gerçeğinin kullanacağı yöntemler nelerdir? sorusu jineoloji tartışmaya başlandığından beri gündemimizde olan bir konudur. Jineoloji kadın hakikatini çok yönlü, yorum gücü ön planda, doğmatizmi kıran, düşünsel cesarete teşvik eden yöntemlerle açığa çıkarabilir. İnsan-toplum ilişkisini hakikate yakın çözümleyebilecek yöntemleri esas alır. İnsan zihniyetinin doğasını, çalışma düzenini, yapısını doğru ve derinlikli tanımayı ve tanımlamayı insanın metafizik karaktere sahip olma özelliğini sürekli göz önünde bulundurur. Oluşan tüm yöntemlerin ağırlıkta egemen erkek aklının damgalarını taşıdığını asla unutmaz. Buna karşı zihinsel uyanıklıkla sürekli mücadele etmeyi temel prensipleri olarak benimser. 

-Evrenin oluşumunda varolan ikilemi, bunların birbirleriyle ilişkisi, etkileşimini değerlendirerek değişim ve gelişmelere anlam verir. Jineoloji bu yöntemi toplumsal doğayı ele alırken de kullanabileceğini bilir ve bunu bireyi, toplumu özgürleştirmede önemli bir yöntem olarak değerlendirir. İkilemleri, zıtlıkları birbirini yok eden, oluşumun ve gelişimin dinamiğinin bu yok edişten doğduğunu ifade eden düşünceye katılmaz. Evrenin, toplumsal doğanın işleyiş ilkelerinde tez-antitez-sentez yöntemini daha uygun bulur.

-Evrenselcilik-görecilik, döngüsellik-çizgisellik, küreselcilik-yerelcilik gibi ikilemlere girmez. Göreceliği insan sayısı kadar yöntem-yol olarak uçlarda yorumlamaz. Evrenselciliği değişmez evrensel kuralcılık, düz-çizgisel ilerlemecilik olarak ele alıp saptırmaz. Evrenselliği ve göreciliği karşıt kutuplara dönüştürmeden, toplumsal gerçekliğin iç içe yaşanan iki durumu olarak ele alır.

- Düz ilerlemecilik ve sonsuz döngüselliğe takılıp kalmaz. Ana doğru anlam verebilmeyi, döngüsel bir gelişmenin ilerleme yanını, ilerlemenin döngüsel karakterini görür.

- Toplumsal doğanın zekası üzerine dıştan bir yaratıcıya benzeyen ‘zihinsel sömürgeci rejimleri’ yerleştiren metafiziği eleştirir ve aşmaya çalışır. Ancak, “histe ve düşüncede yansıyan varoluşların kendisi” olan metafiziği de görüp anlam verir. Pozitivizmin insan zihni üzerinde yarattığı tahribatı onarmak için; onun insanın maneviyatındaki çok önemli değerleri, kutsal birikimleri metafiziği dışlama adına yok eden cehaletiyle birçok bilimsel alanda mücadele eder.

- Jineoloji yöntemlerini pozitivist bilime damga vuran özne-nesne ayrımını aşan bir zihniyete dayandırır. Biz-öteki, kadın-erkek, doğa-insan, beden-ruh, tanrı-kul, ölü- canlı gibi karşıtlıklar yaratan Descartes yöntemini benimsemez. Kuantum fiziğinin kanıtladığı özne-nesne ayrımının mutlaklaştırılamayacağı gerçeğini esas alır.

-Gözlemleyen-gözlemlenen ayrımını yöntemlerinde kullanmaz. Ne nesneyi mutlaklaştıran materyalizmi ne de özneyi mutlaklaştıran idealizmi tek başına ele almaz.

- Jineoloji sınıflı toplumun gelişimiyle birlikte insanın duygusal zekasıyla analitik zekası arasındaki kopuşun toplumsal ve bireysel özgürlük alanını yaraladığı ve sakat bıraktığını bilir. Duygusal zekanın tüm canlılara has olan, basit ama içgüdüsel kesinliğini, istikrarlı yapısını, kolay yanılmayışını, sezgiselliğini, yaşamla sıkı ilişkisini, yaşamsal konulardaki hızlı reflekslerini; analitik zekanın daha hızlı reflekslerini; analitik zekanın daha hızlı seçim, yani değişim yapma yeteneğinin yüksekliğini gözönünde bulundurur. Duygusal zeka ile analitik zekanın uyumlu, dengeli ve birbirini tamamlayan tarzda çalışmasına dayanan yöntemleri esas alır.

- Jineoloji tüm gözlem ve deneylerini kuantum ikilemini (olgunun yerini bilirsen zamanını, zamanını bilirsen yerini bilemezsin) göz önünde bulundurarak gerçekleştirir. Yapılan gözlem ve deneyleri de bu ikilemin bilincinde olarak yoruma tabii tutar.

- Kuantum ve kozmos fiziği doğasal ve toplumsal gelişmeleri yorumlarken; batı düşüncesine hakim olan katı nedensellik, düz çizgide kesintisiz ilerleme anlayışını geçersiz kılmıştır. Olayların, olguların etkileşime girdiği birçok etken; birçok ihtimale kapı aralar. Çok sayıda ve çok yönlü gelişmeler ortaya çıkabilir. Jineoloji toplumsal doğanın esnekliğini, özgürlüğünü, zenginliğini, çeşitliliğini, değişim potansiyellerini ve ihtimallerini bilerek; araştırma ve incelemelerde kuantum düşüncesine ve yöntemine dayanır.

Jineoloji bilgi yapılanmalarını nasıl ele alıyor

İnsan evrene, evren içindeki varlığına toplumsallığın ilk aşamasında mitoloji sonrasında felsefe ve din günümüzde ise bilimle izahlar getirdi. Bu düşünce yapılanmalarının tamamı, dönemin zihniyeti ve toplumsal yapısı, iktidarın kuruluş yöntemleri, kadının varlığı hakkında bize önemli ipuçları sunabilir. Hepsi devletçi, toplum zihninde oluşturulan ve devletçi uygarlığı süreklileştiren ideolojik kurgulardır. İktidar toplumu ve kadını yarattığı bu kurgularla denetim altına alır. Bu düşünce yapılanmalarının tamamı ( mitoloji, felsefe, din ve bilim) birbirleriyle bağlantılıdır.

Deyim yerindeyse aynı kurgunun farklı versiyonlarıdır. Jineoloji kadın varlığını tanımlarken, bu düşünce yapılanmalarından bütünlüklü bir biçimde yararlanır. Günümüz zihniyetiyle ele almak yerine, yaratıldıkları dönemdeki etkisi ve yol açtığı sonuçlara bakarak ilerler. Bu düşünce yapılanmalarının kadın kimliğinde yol açtığı tahribatları incelemek kadar toplumsal hafızadan silmeye çalıştığı varlığa dair ipuçları arar.

Jineoloji bu düşünce yapılanmalarının oluşturduğu bilgiyi pozitif ve negatif yanlarıyla birlikte inceleyerek kadın hakikatine dair veriler elde edecek. Böyle olduğunda görülecektir ki; beş bin yıl öncesinin mitolojik anlatımlarında gördüğümüz yöntemin farklı versiyonları, halen erkek egemenlikli sistem tarafından kullanılıyor.

Mitoloji, felsefe, din ve bilim temelli düşünce yapılanmaları bilgiyi erkeğin tekelinde, erkeğin öz icadı-yaratımı bir alan olarak görüyor. Bunların tamamında bilgiyi, erkeğin deneyimleyip, erkeğin hakkında konuşacağı bir alan olarak gören bir algı hâkim. İşin aslına bakılacak olursa bu önemli oranda gerçeklikle örtüşen bir algı. Egemen erkek iktidarı kurulduğundan beri bu dört düşünce alanının sınırsız yardımı ve şekillendirmesiyle bilgi kadından, kadın bilgiden uzaklaştırıldı. Bunun için mitolojide kadın, Tiamat şahsında oğlu Marduk’a öldürtüldü. Dinde, kadın bilgi ağacından elma koparıp eş yaşam arkadaşıyla paylaştığı için cennetten kovuldu. Felsefede kadın ‘‘sakat doğmuş erkek’’ tanımına hapsedildi. Bilimsel düşünce olarak kurumlaşacak olan aydınlanma etrafındaki düşünsel hareketliliğin daha ilk adımlarında kadın ‘cadı’ diye kazığa oturtulup cayır cayır yakıldı. Kadınla bilgi-bilim-bilme- ve özellikle bilgelik bir daha hiç kavuşamasın diye mitolojiler annenin katlini kahramanlık diye sundu. Dinler kadını toplumun, özellikle erkeklerin nefretini en çok çekecek olanın yani tanrıya başkaldırdığı söylenen meleğin yani şeytanın arkadaşı kıldı. Felsefe "akılsız’’ diye aşağıladı, bilim varlığını tanımlamaya, bir disiplin altında ele alıp incelemeye bile gerek görmeyecek kadar insandan saymadı.

Egemen erkeğin yaratımı olan ataerkil dünya; mitolojide kadını alnından doğurmayı, dinde tanrı adına emir vermeyi, bilgi sevgisi olarak tanımlanan felsefede kadından tiksinmeyi, bilim adına ona işkenceler yapmayı kendine hak gördü . Ve bunca oyunla erkek akıl iktidarlaştı. Ataerkil dünya, kadın etrafında örülen

toplumsallığı yaşanmamış sayarak, kadının elindeki tüm değerli bilgileri çalıp kendi zigguratlarında, okullarında, kışlalarında, bilimsel araştırma merkezlerinde ve üniversitelerinde ‘‘benimdir’’ diye damgaladı. Kadını bu süreçlerin dışında tutarak, bilgiye ulaşmasını engelledi. Ancak bu kurnaz yöntemlere rağmen yaşamın, tarihin, toplumsallığın derinlerinde kadın bilgisi mevcut.

Jineoloji ‘bilgi eşittir iktidardır’ yaklaşımı yerine kadının bilgisinin, peşine düşer. Hatta erkek tarafından oluşturulan bilgiyi tersinden okumalarla kadın lehine çevirmeye çalışır. Bu bilginin izlerine yukarda saydığımız bu düşünce yapılanmaları sayesinde ulaşabiliriz.

Jineoloji mitoloji, din, felsefe ve bilim düşünüş biçimlerini ve kullandıkları yöntemlerin pozitif ve negatif boyutlarını birlikte inceler, değerlendirir. İnsanlığın binlerce yıldır içiçe ve karşıtlık içinde ele alıp kullandıkları bu yöntemlerden özgür birey ve toplumu geliştirdiği ölçüde yararlanır. Hiçbir yöntemi salt pozitif ya da salt negatif yönleriyle putlaştırmaz ya da dışlamaz.

DERLEYEN: DORŞÎN