Hezil Çayı’nın Kürtlerin tarihinde önemli bir yeri vardır. Uludere (Roboski) katliamı’nda bu çayın kendileri için ağladığını anlatan ağıtlar yakıldı. PKK tarihinde ülkeye dönüş yapan, sekiz kişinin Hezil’in sularında kaybolduğu bir yas evidir Hezil. PKK, ülkeye dönüş tarihini bu gerillaların yürüyüşüyle anlatır.

Yazar Nizar İmret, 1992 de başlayan, Kürtlerin yakın tarihinde Brakuji (kardeş katli) olarak anılan Güney savaşını ‘Gözyaşların Hezil’e Düşmesin’ adlı yarı belgesel romanıyla okurlarına aktarıyor. Hezil Kürtlerin geçiş noktasıdır. Sınırları egemenler çizse de halkların gerçeği sınır tanımıyor. Dahası insanın gerçeği de sınır tanımıyor.

Uludere’de askerlik yapan, PKK tarihinde ‘Hezil Çayı Şehitleri’ olarak anılan olayda hayatını kaybeden Veyis Şimşek’in amcaoğlu bana bir anısını anlatmıştı. “Hezil durgun akıyordu. Oturdum kıyısına elimi uzatamadım suya, hani uzatsam dokunabilir miydim acaba amcaoğluna bilmiyorum ama cesaret edemedim. Suyun durgun akışına bakarken yasını mı tutuyorsun gidenlerin ardından diye sordum. Sonra sessiz sedasız ayrıldım kıyısında Hezil’in. Biraz kırgın biraz buruk.” Roboskili anneler ise çocuklarını kaybettiklerinde yaktıkları ağıtlarda Hezil’inde oğulları için ağladığını söylediler. Hezil hem yas hem de onlar için ağlayan bir anlamı vardır aynı zamanda.

Yazarın buluştuğu Hezil, aynı zamanda kendi öz çocuklarını boğan hem de oturup ona ağlayan bir paradoksu taşır. Güney savaşı da Kürtlerin belleğinde hem acı hem yas hem de kardeşlerin birbirine kıydığı bir nehir imgesiyle buluşur. Yazar İmret bu olaylarla yüzleştiriyor okuru. Ölen, öldüren ve ihanet ilişkisi üçlemesi gelecekte ders alınması gereken bir deneyim olarak sunuluyor okura. Bunu yaparken acı çekenlerin yine Kürtler olduğu gerçeğini bir yüzleşme bilgisi olarak hatırlatıyor.

Yazarın kendisi de bir gerilla olan ve savaşın bizzat tanığı olarak içinde bulunduğu bu savaş gerçeğini bir anlamda Hezil imgesiyle bütünleştiriyor. Çünkü Hezil Güney’e geçişin de imgesidir. Bir diğer anlamıyla Kürtlerin terminolojisinde ‘özgür topraklar’ Hezil’in öte yanıdır. Hezil bir diğer anlamıyla özgürleşmeye giden yolun bedeli olarak anlatılıyor.

Yazar, romanında bu geçişi anlatırken romanın kurgusunu da bu perspektiften yola çıkarak sunuyor bize. Roman kahramanları, yakılan evler, ‘terör’ gerekçesiyle topraklarında sürülen insanların hikayeleri içinde başlıyor. İstanbul’ a gönderilmek zorunda bırakılan kız kardeşin izini süren abanin kurgusuyla başlıyor. İstanbul ve bıraktığı topraklar arasında geçen gerilim, Rojda sayesinde doğu – batı ikilemini ve bunun arasında sıkışıp kalan roman kahramanının bunalımlarına işaret ediyor. Roman kişisi Azad, para kazanıyor, aşık oluyor, evleniyor, Rojda’sını buluyor ama o Kürt coğrafyasında bıraktığı yıkımı unutamıyor. Azad’ı dağlara götüren süreç onun asıl gerçeğinin ne olduğu üzerine kurgulanıyor. Kitabın arka kapağında Hz. İsa’nın “İki sevgi bir arada olmaz” sözüyle anlam buluyor.

Romanın ikinci bölümü ‘güney’ savaşına ayrılmış. Bu bir anlamda hikayenin başında bu topraklarda birbirine düşman olarak yaratılan Türk – Kürt çatışmasını Kürt – Kürt çatışmasıyla yüzleştiren imgesel bir geçiş olarak da anlaşılmalıdır. Yazarın bizzat tanık olduğu bu savaş, kaybedilen yoldaşlarına ödenmesi gereken bir borç olarak görülüyor. Kitabın önsözünde kaybettiği yoldaşlarının Kürt tarihinde yerini almaları gerektiğinin zorunluluğuna işaret ediyor. Roman kişisinin Güney savaşını anlatırken, sürekli yoldaşlarını öne çıkarması, onları kutsaması da romanın yazılış amacının gerekçesini oluşturuyor.

Goran Yayınları’ndan çıkan Göz Yaşların Hezil’e Düşmesin yazarın ilk deneysel romanı.

NIZAR İMRET